05 jan #4 Lead Change

Lessen uit de luchtvaart #4: Wat bedrijfsoverdracht te maken heeft met olie, vertrouwen en formatievliegen. 

Olie in de motor 

Een opdrachtgever van het eerste uur noemde mij ooit de ‘olie in de motor’. Doelend op het draaiend houden van kwaliteitstrajecten. Met kleine en grote correcties. Voorkomen dat er zand in de motor komt. Ik ben nu betrokken bij zijn bedrijfsoverdracht. Cijfers en juridische documenten eisen de meeste aandacht op. Belangrijk. Zeker. Maar is het niet handiger om eerst een fundering te leggen voor vertrouwen? Vertrouwen in jouw opvolger, in zijn/haar competenties, in de opdracht. Vertrouwen is als olie in de motor. Voor een niet technisch oog onzichtbaar maar zeker voelbaar. Maar hoe dat je dat in de praktijk, een basis van 100% vertrouwen creëren om leiderschap over te dragen op de volgende generatie? 

Chateau de Bournizeaux 

Voor het antwoord op die vraag neem ik je mee naar Frankrijk, ten westen van Poitiers. Het is de heetste dag van zomer 2019 als we in de namiddag de lange oprijlaan van ‘Château de Bournizeaux’ inrijden. Een imposant kasteel uit 1735 mét torentjes, een vriendelijke gracht met witte zwanen en een eetzaal met attributen van vervlogen tijden. Na de ‘tour de maison’ zitten we samen met de kasteelheer en zijn kasteelvrouw op het met bougainville overdekte terras met brede uitkijk over de kasteeltuin. De zwoele avond overtreft al mijn verwachtingen. Allemaal geweldig. Maar we zijn hier om te vliegen. En er is morgenvroeg nog een plaatsje vrij. Of ik mee wil? Een retorische vraag. 

Formatievliegen, dat is andere koek! 

Met de geur van koffie druppelen de vliegers de kasteelkeuken binnen waar grote manden fruit, stokbrood, zelfgemaakte jam en koperen pannen het decor versieren. Het eerste gesprek van de dag van een vlieger? Het weer! Met een helder zicht en een kalme wind dient mijn eerste vlucht zich aan. Maar niet voordat deze volledig is doorgesproken in een ‘briefing’. We gaan ‘in formatie vliegen’. Dat is als twee of meer vliegtuigen precies hetzelfde doen, als ware ze één vliegtuig. Vliegen is al ‘serious business’, formatievliegen is andere koek. De vliegtuigen zitten zó dicht op elkaar dat 100% alertheid is vereist van alle deelnemende piloten. Eén verkeerde manoeuvre is meestal desastreus. 

Formatievliegen is ontstaan als bescherming tegen vijandelijke vliegtuigen. De ‘leader’ van de formatie heeft de leiding, de totale controle van de vlucht, doet de communicatie en vliegt zonder abrupte of onverwachte stuurbewegingen. De leader weet wat zijn volgvliegers kunnen, hij moet namelijk 100% op hun vliegerschap kunnen vertrouwen. Dat ze precies doen wat hij doet, op gepaste afstand. De volgvliegers moeten op hun beurt alle vertrouwen hebben in de leader; dat hij zorgt voor een veilige vlucht. Aandachtig luister ik naar de aanwijzingen van de leader van onze trainingsvlucht, een voormalig piloot van het F-16 Demo team.   

Kleine correcties 

Na de briefing lopen we naar de hangaar in de achtertuin en rollen de twee Piper Cubs naar buiten. Ik mag plaatsnemen achter René, een oud-luchtmacht vlieger. Dat is zo’n vlieger waarbij je nog wel achterop een bezemsteel mee zou gaan. We taxiën over het harde gras naar het begin van de startbaan gelegen achter de kasteeltuin. Nr 1 is de leader, hij staat links voor ons. Wij zijn Nr 2, de wing-vlieger of volgvlieger. Met het raampje nog open voel ik de wind door mijn haar en hoor de motor lopen als een zonnetje. Vleugel aan vleugel stijgen we op. 

René houdt continu zicht op de leader. Iedere correctie die Nr 1 maakt volgt hij op met de juiste dosering van motorvermogen en stuurbewegingen. En zo blijven we steeds op gelijke en onveranderlijke afstand, verticaal en horizontaal, heel dicht bij elkaar. Het Franse geplooide landschap met diverse schakeringen geel, groen en bruin, glijdt onder ons door.  

En dan zie ik dat Nr 1 naar ons wijst en daarna naar voren. ‘Lead change’ hoor ik over de radio. René knikt met zijn hoofd naar voren en wijst naar voren. De rollen zijn nu omgedraaid. Wij zijn Nr 1 en hebben een wingmen die alleen nog maar oog heeft voor ons. 

Een intensieve training in vertrouwen 

De vlucht is pas afgelopen na de ‘de–briefing’. Er wordt geëvalueerd, ervaringen worden gedeeld en lessen geleerd. Aan het vliegen in een formatie gaat intensieve training vooraf. Stap voor stap skills ontwikkelen om leiding over te dragen en over te nemen. Ervaring opdoen. Voor een duidelijke opdracht die gevolgd kan worden, met een heldere verdeling van rollen en taken. Een gedegen training in een veilige omgeving waarin vertrouwen wordt verstevigd. Verticaal vertrouwen in leiderschap, horizontaal vertrouwen binnen het team en last but not least: zelfvertrouwen in het eigen kunnen. 

Durf jij, Nr 1, erflater, de leiding over te dragen aan Nr 2?  

En durf jij, Nr 2, opvolger, de leiding over te nemen van Nr 1? 

Wij wensen jou een vliegende start voor 2021 en ‘safe landings’! 

‘Lead Change’ is een gezamenlijk blog van AIRCONTROLS.